مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان – الزامات عمومی ساختمان

در ویرایش چهارم مبحث ۹ به بخش اول چهار فصل جدید اضافه شده است.

عنوان این فصل ها به شرح زیر است:دوام بتن و میلگردهای فولادی
اجرای بتن در شرایط غیرمتعارف
بتن‌های ویژه

ارزیابی، کنترل کیفیت و بازرسی بتن و مصالح مصرفیدر بخش دوم، ضمن ارائه روش ها و مبانی طراحی، به دلیل افزودن موضوع بتن‌های توانمند، اصلاحاتی در فصول مختلف صورت گرفته به طوری که روش‌های ارائه شده برای بتن‌های معمولی و توانمند قابل استفاده باشد.

با توجه به اهمیت و توسعه استفاده از بتن پیش تنیده در پروژه‌های مختلف ساختمانی از جمله صفحات پوشش، آخرین فصل بخش دوم به معرفی محدودیتهای طراحی و اجرایی اعضای بتن پیش تنیده پرداخته است.

دامنه کاربرد مبحث ۹
ضوابط و مقررات این مبحث باید در طرح، محاسبه، اجرا و کنترل ساختمان‌های بتنی رعایت شوند. مشخصات مواد تشکیل دهنده و کیفیت اجرای این ساختمان ها نیز باید طبق طوابط این مبحث باشند. این مبحث ضوابط و مقررات مربوط به سازه‌های بتن آرمه‌ای است که با سنگدانه‌های معمولی و سیمان پرتلند یا سیمان آمیخته ساخته می‌شوند و مقاومت آن ها حداقل برابر ۲۰ مگاپاسکال است.

اصلاحیه چاپ های مختلف مبحث ۹

اصلاحیه شماره یک ویرایش ۹۲
استفاده از میلگرد های A4 با تنش تسلیم ۵۰۰ و ۵۲۰ مگاپاسکال، که در استاندارد ملی ۳۱۳۲ ( تیرماه ۱۳۹۲) به ترتیب به عنوان میلگردهای آج ۵۰۰ و آج ۵۲۰ خوانده می‌شوند، در طراحی و ساخت همه انواع سازه‌های ساختمانی (سازه‌های غیر ساختمانی را شامل نمی‌شود) بتن آرمه، به جز دیوارهای برشی ویژه و قاب‌های خمشی ویژه، در صورت احراز شرایط زیر به تصویب رسید.

میلگرد دارای آج های عرضی دوکی شکل در دو طرف آج طولی بوده (مطابق شکل ۳ استاندارد ملی ۳۱۳۲) و خصوصیات عمومی مندرج در استاندارد ملی ۳۱۳۲ (تیر ماه ۱۳۹۲) را نیز داشته باشد.

شکل پذیری میلگرد حداقل در حد مورد انتظار برای میلگرد A3 باشد، به طوری که میزان ازدیاد طول نسبی آن در طولی معادل ۵ برابر قطر، حداقل ۱۶ درصد باشد.

در تولید میلگرد، از شمش با کربن بالا استفاده نشود. روش تولید میلگرد، تکنولوژی ترمکس بوده وکربن معادل (CE) میلگرد حداکثر ۵ درصد باشد.

کارخانه تولید کننده میلگرد، گواهی سازمان ملی استاندارد را برای تولید میلگرد های آج ۵۰۰ و آج ۵۲۰ اخذ نموده و نشان کارخانه و رده میلگرد را بر آن حک کرده باشد.

مبحث دهم مقررات ملی ساختمان؛ طرح و اجرای ساختمان های فولادی

هدف مبحث ۱۰ تعیین حداقل ضوابط و مقرراتی است که در تحلیل، طراحی و اجرای ساختمان‌های فولادی به کار می‌رود. این ظوابط جهت تامین ایمنی و بهره‌برداری مناسب، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این مبحث شامل الزامات عمومی، الزامات طراحی لرزه‌ای و نیز الزامات ساخت، نصب و کنترل است. در این مبحث مبنای طراحی سازه‌ها، بررسی و کنترل آن‌ها در حالت‌های حدی مقاومت و بهره‌برداری برای حصول ایمنی و قابلیت بهره‌برداری است.

در این مبحث روش طراحی مورد استفاده برای تامین الزامات حالت‌های حدی مقاومت، روش ضرایب بار و مقاومت (LRFD) است. این روش بر پایه جنبه‌ی احتمالاتی بار و مقاومت، کالیبراسیون با روش تنش مجاز و تجربیات مهندسی استوار است. در روش ضرایب بار و مقاومت، ضرایب ایمنی از دو طریق اعمال می‌شود.

این کار با در مرحله اول با اعمال ضرایب بزرگتر از یک و تشدید بارها، و در مرحله دوم با اعمال ضرایب کوچکتر از یک و کاهش مقاومت، در تحلیل و طراحی منظور می‌شود. البته در این مبحث طراحی بر اساس روش مقاومت مجاز (ASD) نیز جایز دانسته شده است. مقررات و ضوابط مربوط به روش مقاومت مجاز، در پیوست ۱ مبحث ۱۰ ارائه شده است.

بر اساس مبحث دهم از مجموعه مقررات ملی ساختمان، در طراحی بر اساس حالت‌های حدی بهره‌برداری، مجموعه سازه شامل اعضا و اتصالات آن نیز باید از نظر قابلیت بهره‌برداری مناسب، مورد کنترل و طراحی قرار گیرند.

دامنه کاربرد مبحث ۱۰
کاربرد این مبحث در محدوده ساختمان‌هایی با کاربری‌های مندرج در قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آیین نامه اجرایی آن است. این مبحث شامل سازه‌هایی خاص از قیبل پل‌های جاده و راه‌ آهن نیست.

مبحث یازدهم مقررات ملی ساختمان؛ طرح واجرای صنعتی ساختمان ها

ضوابط و مقررات احداث ساختمان‌های فولادی و ساختمان‌های بتنی به روش صنعتی، در مبحث ۱۱ از مجموعه مقررات ملی ساختمان تهیه و تدوین شده است.

در این مبحث تمرکز اصلی بر روی سیستم‌های سازه‌ایِ ساختمان‌های فولادی و بتنی است. در بخش ساختمان‌های فولادی، دو سیستم سازه‌ای پیچ و مهره‌ای و قاب فولادی سبک (LSF) ارائه شده است. در ادامه نیز در بخش ساختمان‌های بتنی، سیستم‌های ساختمان‌های بتنی پیش ساخته، قالب عایق ماندگار (ICF)، پنل‌های پیش ساخته سبک سه بعدی ۳D و قالب تونلی، آورده شده است.

تغییرات ویرایش دوم مبحث ۱۱
در ویرایش دوم، نام مبحث به طرح و اجرای صنعتی ساختمان‌ها، تغییر پیدا کرده است. ساختمان‌های بتنی نیز در کنار ساختمان‌های فولادی به آن اضافه شده است. در متن ویرایش دوم، برای هر یک از سیستم های سازه‌ای موارد زیر بررسی و مستند سازی شده است.

کلیات
مصالح
نقشه‌ها و مدارک فنی
شالوده
اجزای سازه‌ای
ملاحظات معماری
ملاحظات طراحی
ملاحظات اجرایی

روا داری‌های مشخصات مصالح مصرفی در روش صنعتی سازی ساختمان‌ها با ضوابط مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان هماهنگی دارد. این مبحث، در بخش شالوده‌ها نیز با ضوابط مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان هماهنگ است. در طراحی اجزاء فولادی گرم نورد شده، از ضوابط مبحث دهم مقررات ملی ساختمان استفاده شده است.

همچنین در این مبحث، قطعات بتنی مطابق ضوابط مبحث نهم مقررات ملی ساختمان طراحی می‌شوند. ویرایش دوم شامل تمامی سیستم های صنعتی سازی نیست. در این ویرایش، صرفاً سیستم‌های متداول صنعتی‌سازی، مطرح و الزامات آن بیان شده است.

در بخش ساختمان‌های فولادی، به ساختمان‌های فولادی با مقاطع گرم نورد شده و سیستم قاب فولادی سبک (LSF) پرداخته شده است. در بخش ساختمان‌های بتنی، به ساختمان‌های بتنی پیش ساخته، سیستم دیوار سازه‌ای بتن مسلح با قالب‌های عایق ماندگار (ICF)، سیستم پانل‌های پیش ساخته سبک سه بعدی (۳D) و سیستم قالب تونلی پرداخته شده است.

علاوه بر سیستم‌های یاد شده، سیستم‌های نوین دیگری نیز شامل سیستم‌های ترکیبی، ساختمانی و سازه‌ای مطرح است که به دلیل عدم فراگیری آنها در کشور، مقرراتی برای آنها در این ویرایش تدوین نشده است.

دامنه کاربرد مبحث ۱۱
دامنه کاربرد این مبحث شامل کلیه ساختمان‌هایی است که به روش‌های زیر، طراحی و ساخته می‌شوند. این مقررات، حداقل ضوابط اجرای ساختمان‌های فولادی و بتنی است.

سیستم سازه‌ای پیچ و مهره‌ای با مقاطع فولادی گرم نورد شده
قاب فولادی سبک (LSF)
ساختمان‌های بتنی پیش ساخته
سیستم دیوار سازه‌ای بتن مسلح با قالب‌های عایق ماندگار (ICF)
پنل های پیش ساخته سبک سه بعدی ۳D
سیستم قالب تونلی

مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان؛ ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا

در مبحث ۱۲ وظایف هر یک از عوامل دست اندرکار اجرای ساختمان از قبیل صاحب کار، سازنده یا مجری، ناظر، شهرداری و سازمان نظام مهندسی در رابطه با ایمنی، بهداشت و محیط زیست کارگران، عابرین، ساکنان و شاغلین مجاور کارگاه ساختمان و همچنین حفاظت از ساختمان‌ها، ابنیه، وسایل نقلیه و درختان مجاور کارگاه ساختمانی در خطرات ناشی از اجرای عملیات اجرایی بیان شده است.

مطالب موجود در مبحث ۱۲ از مجموعه مقررات ملی ساختمان شامل موارد زیر است.ایمنی عابران و مجاوران کارگاه ساختمانی
جلوگیری از سقوط افراد
جلوگیری از حریق
سوختگی و برق گرفتگی و بهداشت کار و تسهیلات بهداشتی
وسایل و تجهیزات حفاظت فردی
وسایل و سازه‌های حفاظتی

ایمنی کار با وسایل تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی
ایمنی کار در استفاده از وسایل دسترسی شامل داربست، نردبان و …
ایمنی در تخریب ساختمان‌ها
ایمنی عملیات خاکی و به خصوص ایمنی گود برداری و حفاظت دیوارهای گود برداری و ساختمان‌های مجاور گودبرداری
ایمنی در اجرای عملیات ساخت و نصب اسکلت ساختمان اعم از ساختمان‌های فولادی و بتنی
ایمنی در اجرای تاسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع، سیم کشی و نصب تاسیسات و تجهیزات برقی

تغییرات ویرایش چهارم مبحث ۱۲

در ویرایش چهارم مبحث ۱۲ موارد تکراری ویرایش پیشین حذف شده و متن‌ها تا حد امکان کوتاه و ساده سازی شده اند. خطراتی که ایمنی، محیط زیست و زندگی روزمره ساکنین مجاور کارگاه‌های ساختمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در این ویرایش به متن مبحث اضافه شده است. در ویرایش قبلی مطلبی در مورد ریسک، ارزیابی ریسک، وجود نداشت.

در ویرایش چهارم مدیریت ریسک و به طور کلی مدیریت ایمنی کارگاه‌های ساختمانی آورده شده است. ارتقای ایمنی و بهداشت کار شاغلین کارگاه‌های ساختمانی نکته دیگری است که در این ویرایش مورد توجه قرار گرفته است.

با توجه بهه حوادث گسترده در عملیات تخریب و گودبرداری، و عدم رعایت اصول ایمنی در آن، به این مساله مهم نیز در ویرایش چهار پرداخته شده است. در یک ویرایش کلی نیز، متن‌ها ساده‌سازی شده و مسئولیت‌ها و وظایف دست‌اندرکاران اجرای ساختمان از هم تفکیک شده است.

دامنه کاربرد مبحث ۱۲
رعایت مفاد این مبحث به همراه آیین نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی، در انجام کلیه عملیات ساختمانی لازم الاجرا است.

مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان؛ طرح و اجرای تاسیسات برقی ساختمانها

تاسیسات سیم کشی سیستم‌های جریان متناوب با ولتاژ تا ۱۰۰۰ ولت موثر و تاسیسات سیم کشی سیستم های جریان متناوب و با ولتاژ بیش از ۱۰۰۰ ولت موثر (به جز سیم کشی داخلی دستگاه‌ها)، که از سیستم‌های فشار ضعیف تا ۱۰۰۰ ولت تغذیه می‌کنند، از موضوعات مورد بررسی در مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان است.

تاسیسات سیم کشی کلیه سیستم‌های مربوط به لوازم و دستگاه‌هایی که مقررات خاصی برای آنها وضع نشده است و همچنین تاسیسات سیم کشی ثابت وسایل ارتباطی – انتقال علائم و فرمان و مشابه آنها به استثنای سیم کشی‌های داخلی دستگاه‌ها نیز در مبحث ۱۳ آمده است.

در این مبحث مواردی از قیبل الزامات مربوط به تامین نیروی برق (انشعاب، پست، مولد)، الزمات نصب و طراحی اتاق ترانسفورماتور، اتصال زمین، نیروی برق اضطراری، تابلو برق، تجهیزات و وسایل حفاظت و کنترل، مدارها (کابل کشی- سیم کشی) و لوله کشی و همچنین تجهیزات سیم کشی، تاسیسات جریان ضعیف، شدت روشنایی داخلی شرح داده شده است.

دامنه کاربرد مبحث ۱۳
دامنه کاربرد مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان شامل موارد زیر است.

ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری، درمانی، آموزشی، عمومی، صنعتی و نمایشگاه‌های دائمی و موقت، پارک‌های تفریحات، کارگاه‌های ساختمانی و ساختمان‌های کشاورزی و دامداری، همچنین هر گونه ساختمانی که مقررات برای تاسیسات الکتریکی آن وضع نشده، هستند.

مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان، موارد زیر را در بر نمی‌گیرد.وسایل حمل و نقل الکتریکی (لکوموتیو الکتریکی)
وسایل الکتریکی خودروها
تاسیسات الکتریکی کشتی‌ها، تاسیسات الکتریکی هوایماها
تاسیسات الکتریکی روشنایی معابر عمومی
تاسیسات الکتریکی معادن
تاسیسات صاعقه‌گیر ساختمان‌ها

مبحث چهاردهم مقررات ملی ساختمان؛ تاسیسات مکانیکی

مبحث ۱۴ مقررات ملی ساختمان برای اطمینان از ایمنی جان و مال افراد و تضمین تندرستی و سلامتی آنان در طراحی، اجرا، بهره‌برداری و نگه‌داری، تغییرات و بازرسی تاسیسات مکانیکی ساختمان است. تاسیسات مکانیکی شامل موارد زیر است.تاسیسات حرارت مرکزی
تهویه مطبوع
تعویض هوا

تهیه و ذخیره آب گرم مصرفی داخل ساختمانتهویه مطبوع با کنترل هم زمان عوامل چهارگانه دما، رطوبت، سرعت وزش و تمیزی هوا، هوای داخل ساختمان را برای زندگی انسان مناسب می‌نماید.

در این مبحث به مقوله تهویه هوا، تخلیه هوا، کانال کشی آب گرم و آب سرد مورد استفاده در گرمایش و سرمایش ساختمان پرداخته می‌شود. انواع دستگاه‌های گرم‌کننده و سردکننده از قبیل دیگ، چیلر، مخزن انبساط، آب گرم‌کن، بخاری، کولر، کوره و شومینه در مبحث ۱۴ مورد بررسی قرار می‌گیرد.

موضوع ذخیره‌سازی و لوله‌کشی سوخت، تامین هوای احتراق و تخلیه محصولات احتراق وسایل سوخت‌سوز نیز در این مبحث مطرح می‌شود و در آخر به موضوع تبرید و سرمایش ساختمان پرداخته می‌شود.

تغییرات ویرایش دوم مبحث ۱۴
تغییر عنوان مبحث از تاسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع به تاسیسات مکانیکی ساختمان
ساده سازی متن مبحث تا حد امکان
ویرایش کلی، حذف موارد تکراری و کوتاه کردن متن
بازنگری در تعاریف، اضافات جدید و به کارگیری اصطلاحات متداول به جای لاتین
گسترش حوزه شمول و ساده سازی راه‌حل‌های تجویزی

ممنوعیت کاربر مصالح مستعمل
بازنگری در استانداردهای مرجع، حذف استانداردهای باطل شده و به روز رسانی استانداردهای جایگزین
بازنگری در میزان هوای تهویه در ارتباط با صرفه جویی مصرف انرژی در کاهش هوای خارج با رعایت شرایط محلی
تکمیل فصل دیگ‌های گرمایی با کاربرد دیگ‌های تلفیقی و چدنی و بسته، نوع یکپارچه
تکمیل دستگاه‌های گرمایی ویژه در ارتباط با استانداردهای ممیزی انرژی

تکمیل و به روز رسانی مقوله کاربرد لوله‌های ترموپلاستیک در تاسیسات مکانیکی ساختمان
تجدید نظر و هماهنگ سازی فصل دودکش با مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان
تجدید نظر در مبردها، آسان‌سازی کاربری مبحث و مفهومی کردن محدودیت‌های کاربری آن

دامنه کاربرد مبحث ۱۴
دامنه کاربرد مبحث ۱۴ شامل طراحی، اجرا، بهره‌برداری و نگه داری، تغییرات و بازرسی تاسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع و نیز تهیه و ذخیره آب گرم مصرفی در داخل ساختمان است.

همچنین الزامات تاسیسات ساختمانی زیر خارج از محدوده الزامات مبحث مذکور است، موارد زیر در دیگر مباحث مقررات ملی ساختمان مورد بررسی قرار گرفته است.

تاسیسات بهداشتی ساختمان
تاسیسات آتش نشانی ساختمان
لوله کشی گاز سوخت داخل ساختمان

مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان؛ آسانسورها و پلکان برقی

مبحث ۱۵ شامل دو بخش است که در آن‌ مقرراتی برای آسانسورها، پله‌های برقی و پیاده‌روهای متحرک وضع شده است. این مقررات متناسب با ترکیب جمعیت از نظر سنی و توانایی، همچنین متناسب با نوع کاربری ساختمان‌ها نوشته شده است.

آسانسورهای کششی و آسانسورهای هیدورلیک از انواع آسانسورهایی است که در ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این آسانسورها برای حمل مسافر، صندلی چرخدار، برانکارد، تخت بیمارستانی، خودرو، بار و … استفاده می‌شود. در این مبحث برای هر کدام از آسانسورها الزامات، نحوه طراحی و مقررات استفاده از آن وضع شده  است.

در بخش پله برقی از مبحث ۱۵ ، زاویه شیب، عرض و انتخاب پله برقی متناسب با تعداد نفرات و جمعیت ساختمان، با فرمول‌هایی ارائه شده است. تمامی موارد ایمنی در حین استفاده هم در مقررات این مبحث آورده شده است. زاویه شیب و سرت معمول و استاندارد پیاده‌روی متحرک هم شرح داده شده است.

در بخش پایانی، نمونه شناسنامه‌های اطلاعات فنی آسانسورها و پله برقی که باید توسط سازندگان این دستگاه‌ها تکمیل شود آورده شده است.

همچنین در مبحث پانزدهم، جداول ابعادی برای انتخاب ابعاد آسانسور، بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی، موارد تکمیلی در خصوص جزئیات طراحی و علائم نقشه‌ها نیز گنجانیده شده است.

تغییرات ویرایش سوم مبحث ۱۵
در ویرایش سوم از مبحث ۱۵ ساختار کلی مبحث باز بینی شده است. برای بهبود محتوای آن، مطالب با جنبه آموزشی و غیر ضابطه‌ای، حذف شده و مطالب مربوط به پلکان برقی با پیاده‌رو متحرک در هم ادغام شده است. اشکالات ویرایشی مبحث نیز تا حدود بسیار زیادی رفع شده است. دیگر اصلاحاتی که در این ویرایش صورت گرفته، به شرح زیر است.ساده سازی مفاهیم و ضوابط متن مبحث تا حد امکان

گسترش حوزه کاربرد و ساده سازی ضوابط و مقررات
تکمیل بخش مربوط به آزمایش و تحویل‌گیری آسانسور و پلکان برقی
تکمیل بخش مربوط به آسانسورهای هیدرولیکی
هماهنگ‌سازی ضوابط و مقررات این مبحث با سایر مباحث مقررات ملی ساختمان
خارج نمودن مطالب از جنبه توصیه‌ای به حالت ضابطه‌ای
کاهش حداکثر ارتفاع مجاز برای احداث ساختمان بدون آسانسور

تعیین متولی پاسخگو در صورت بروز هر گونه مشکل یا حادثه در هریک از مراحل طراحی، اجرا و بهره‌برداری از آسانسور
تطابق و بروز رسانی مطالب و ضوابط مبحث با آخرین ضوابط سازمان ملی استاندارد ایران ( ISIRI) و استانداردهای معتبر بین‌المللی
تدوین و تکمیل الزامات مدارک فنی آسانسور و پلکان برقی شامل دستورالعمل ایمنی، دستورالعمل بهره‌برداری، گواهی‌های بازرسی، تاییدیه‌های فنی، نقشه‌های اجرایی، پلاک و مشخصات سازنده و الزام به تحویل آن به مسئولین ساختمان
بازنگری، اصلاح و تدقیق تصاویر، نمودارها و جداول

دامنه کاربرد مبحث ۱۵
دامنه کاربرد مبحث آسانسورها، پله‌های برقی و پیاده‌روهای متحرک در ساختمان است.

مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان؛ تأسیسات بهداشتی

مبحث ۱۶ مقررات ملی ساختمان بیانگر حداقل الزامات در مورد تاسیسات بهداشتی است. در این مبحث مواردی از قبیل: لوله‌کشی و ذخیره سازی آب مصرفی در ساختمان، لوله‌کشی فاضلاب بهداشتی، لوله‌کشی آب باران ساختمان، توزیع آب مصرفی در ساختمان، بست و تکیه‌گاه، ارائه شده است.

رعایت حداقل ظوابط اشاره شده در مبحث ۱۶ برای موارد زیر که در داخل ساختمان انجام می‌شود، الزامی است.لوله کشی و ذخیره‌سازی آب مصرفی
لوله کشی فاضلاب بهداشتی
لوله کشی هواکش فاضلاب
لوازم بهداشتی

لوله کشی آب باراناحکام این مبحث از مقررات ملی ساختمان باید تاسیسات مندرج در دامنه کاربرد را با اهداف ایمنی، بهداشت، آسایش، بهره دهی مناسب و صرفه اقتصادی کنترل کند. راهبری و نگهداری تاسیسات بهداشتی ساختمان نیز باید با رعایت الزامات این مبحث انجام شود.

اجرای کار و نصب تاسیسات بهداشتی باید با رعایت پایداری و مقاومت سازه‌ای ساختمان انجام گیرد و مراقبت شود که در جریان اجرای تاسیسات و بهره‌برداری از لوازم بهداشتی هیچ آسیبی به دیوارها و دیگر اجزای ساختمان وارد نشود.

دامنه کاربرد مبحث ۱۶
طراحی، نظارت، انتخاب مصالح و دستگاه‌ها، اجرای کار، تعمیر، تغییر و نگهداری و بهره‌برداری تاسیساتی، باید طبق الزامات مندرج در این مبحث انجام شود.

تاسیسات بهداشتی ساختمان‌های موجود، که پیش از انتشار رسمی این مبحث از مقررات به طور قانونی مورد استفاده قرار گرفته اند، مشمول الزام قانونی رعایت مقررات این مبحث نیستند.

هر نوع تغییر یا نوسازی در تاسیسات بهداشتی ساختمان‌های موجود باید با رعایت الزامات مندرج در این مبحث انجام گیرد. از زمان انتشار رسمی این مبحث، ادامه کار در ساختمان‌های نیمه تمام باید با رعایت الزامات این مبحث انجام شود.

موارد زیر خارج از محدوده این مقررات است.
طراحی و اجرای حوضچه پمپاژ فاضلاب و لوله‌کشی فاضلاب بعد از پمپ که فاضلاب در آن تحت فشار جریان می‌یابد
طراحی، اجرا و کنترل دستگاههای تولید آب گرم مصرفی ساختمان‌ها (مبحث ۱۴ مقررات ملی ساختمان)
طراحی، اجرا و کنترل تاسیسات آتش نشانی ساختمان‌ها (مبحث ۳ مقررات ملی ساختمان)
طراحی، اجرا و کنترل لوله کشی گاز طبیعی ساختمان‌ها (مبحث ۱۷ مقررات ملی ساختمان)
لوله کشی آب مصرفی و فاضلاب در فرایندهای تولیدی در ساختمان های صنعتی
لوله کشی آب مصرفی و فاضلاب در لوازم و دستگاه‌های ویژه در ساختمان های درمانی
لوله کشی فاضلاب شیمیایی در آزمایشگاه‌ها و کاربری های مشابه

مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان؛ لوله کشی گاز طبیعی

حداقل ضوابط لوله‌کشی گاز طبیعی ساختمان‌های مسکونی، عمومی و خاص، مجتمع‌ها و شهرک‌های مسکونی، محوطه‌ها و شهرک‌های صنعتی در مبحث ۱۷ ارائه شده است. هدف این مبحث، طراحی و اجرای لوله‌کشی، نصب، راه‌اندازی و نگهداری وسایل گاز‌سوز در ساختمان‌ها و محوطه‌ها است.

مقررات این مبحث، کاربری گاز طبیعی تحویلی به ساختمان‌ها و محوطه‌ها برای مصارف تا حداکثر ۵۰۰۰ مترمکعب در ساعت را در بر می‌گیرد. مبحث ۱۷ فشارهای بین یک چهارم پوند بر اینچ مربع تا شصت پوند بر اینچ مربع  را شامل می‌شود.

موارد زیر باید طبق ضوابط مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان انجام شود.
طراحی، انتخاب مصالح و اجرای لوله‌کشی گاز طبیعی
آزمایش‌ها، بازرسی‌ها، کنترل‌های کیفی دودکش‌ها
هوارسانی و تامین هوای احتراق
نصب، راه اندازی، ایمنی و بهره‌برداری از لوازم گازسوز در ساختمان‌ها و محوطه‌هایی که لوله‌کشی گاز طبیعی در آن‌ها اجرا نشده

مجموعه استانداردهای شرکت ملی گاز تحت عنوان IGS و استانداردهای شرکت ملی نفت تحت عنوان IPS که در پروژه های گازرسانی و صنعت نفت کشور، مورد استفاده قرار می‌گیرند، در این مقررات نیز در موارد مرتبط به عنوان مرجع مورد استناد قرار گرفته اند.

دامنه کاربرد مبحث ۱۷
این مبحث در بخش اول برای گاز تحویلی ساختمان‌ها با فشار یک چهارم پوند بر اینچ مربع و حداکثر مصرف ۱۶۰ مترمکعب بر ساعت و قطر لوله حداکثر ۴ اینچ، موارد زیر را در برمی‌گیرد.

حداقل ضوابط طراحی، اجرا و کنترل‌های کیفی لوله‌کشی گاز
نصب و راه‌اندازی وسایل گازسوز، دودکش‌ها
هوارسانی به وسایل گازسوز
ضوابط بهره‌برداری و ایمنی

بخش دوم مبحث با عنوان مقررات لوله کشی گاز طبیعی برای مصرف کنندگان عمده، فشارهای بین ۲ تا ۶۰ پوند بر اینچ مربع یا مصارف بالاتر از ۱۶۰ مترمکعب بر ساعت تا حداکثر ۵۰۰۰ مترمکعب در ساعت را در برمیگیرد. این ظوابط باید در اماکن زیر رعایت شود.

مجتمع ها و ساختمان‌های مسکونی عمومی ( از حمله اداری، تجاری، بهداشتی، آموزشی و ورزشی)
محوطه‌ها و ساختمان های صنعتی
شهرک ‌های صنعتی و مسکونی
این بخش از مبحث نیز، حداقل ظوابط طراحی، اجرا و کنترل‌های کیفی لوله‌کشی گاز مصرف کنندگان فوق را در برمی‌گیرد.

لوله‌کشی گاز مایع، گازهای سوختنی به غیر از گاز طبیعی و گازهای غیر سوختنی خارج از شمول مقررات این مبحث هستند.

مبحث هجدهم مقررات ملی ساختمان؛ عایق بندی و تنظیم صدا

هدف از تدوین مبحث ۱۸ تعیین حداکثر مجاز نوفه (صدای ناخواسته) و زمان واخنش بهینه در راستای فراهم آوردن صدارسانی مطلوب در ساختمان‌ها است.

در نتیجه رعایت الزامات این مبحث سلامت و آسایش و شرایط مناسب شنیداری برای ساکنان ساختمان فراهم خواهد شد. زمان واخنش مدت زمانی است که طول می‌کشد تا انرژی صدا بعد از خاموش شدن منبع صدا، ۶۰ دسیبل افت کند.

در این مبحث نتایج شرایط آکوستیکی، آسایش صوتی و جلوگیری از اتلاف امکانات در زندگی ماشینی برای ساکنان شهرهای بزرگ شرح داده شده است.

مواد و عناصر ساختمانی که فضاهای ساخته شده را شکل می‌دهند، چگونگی شنیدن صداها و حتی چگونگی انتقال صدا به فضاهای اطراف را تعیین می‌کنند.

با درک برخی از اصول پایه آکوستیکی و چگونگی کنترل صدا توسط مواد و ساختارها، می توان از بسیاری از مشکلات جلوگیری یا حداقل در مراحل اولیه آن را حل کرد و باعث کاهش هزینه‌های بازسازی شد.

مطالب موجود در مبحث ۱۸ از مجموعه مقررات ملی ساختمان به شرح زیر است.

مقررات آکوستیکی برای ساختمان‌ها با کاربری‌های مختلف
تعیین حداکثر تراز معادل نوفه زمینه در یک فضا
حداقل شاخص کاهش صدای وزن یافته برای پوسته خارجی ساختمان
جداکننده بین فضاهای مختلف
حداکثر تراز کوبه‌ای معمول شده وزن یافته برای سقف بین طبقات
زمان واخنش بهینه برای فضاهای مختلف با کاربری‌های متفاوت

تغییرات ویرایش دوم مبحث ۱۸
در ویرایش دوم مبحث ۱۸ بازنگری های زیر صورت گرفته است.
منطقه بندی شهری از نظر تراز نوفه محیطی برای کاربری‌های گوناگون
تکمیل مقررات آکوستیکی برای تعداد بیشتری از کاربری‌ها
بازنگری مقادیر مجاز نوفه و صدابندی اجزای ساختمانی باتوجه به سیستم‌های سنتی و نوین
ارائه مقادیر ضریب جذب صدای تعدادی از مواد و مصالح ساختمانی جهت بهینه‌سازی آکوستیک داخلی فضاها، در جداول پیوست
ارائه مثالی از مراحل طراحی آکوستیکی برای دو مجموعه ساختمانی با کاربری‌های مختلف (آموزشی و مسکونی) جهت راهنمایی

دامنه کاربرد مبحث ۱۸
این مبحث برای تراز نوفه زمینه و زمان واخنش تعیین شده برای فضاهای مختلف و روش اندازه‌گیری مربوطه به تراز نوفه زمینه، زمان واخنش و شاخص‌های صدابندی جدارها کاربرد دارد.

مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان؛ صرفه جویی درمصرف انرژی

در بین مباحث مقررات ملی ساختمان، مبحث ۱۹ تعیین کننده‌ترین نقش را در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان و حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کند.

در مبحث ۱۹ مقررات ملی، ضوابط مرتبط با صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان تعیین می‌شود. برای این منظور، روش‌های طرح ، محاسبه و اصول کلی اجرای عایق کاری حرارتی پوسته خارجی، سیستم‌های تاسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه مطبوع، تامین آب گرم مصرفی، و الزامات طراحی سیستم روشنایی الکتریکی در ساختمان‌ها، برای بهینه‌سازی مصرف انرژی مشخص می‌شود.

شایان ذکر است که در کنار رعایت الزامات تعیین شده در این مبحث ، باید همواره دیگر ضوابط مقررات ملی ساختمان نیز، خصوصاً اصول مرتبط با تامین ایمنی و بهداشت ساکنان ساختمان‌ها ملاک عمل قرار گیرد.

تغییرات ویرایش دوم مبحث ۱۹
در ویرایش دوم، علاوه بر پوسته خارجی، تاسیسات مکانیکی و روشنایی ساختمان نیز، هریک در فصلی جداگانه مطرح شده‌اند. توصیه‌هایی نیز برای طراحی ساختمان ارائه شده است. از طرف دیگر، در گروه‌بندی ساختمان‌ها، علاوه بر کاربری، عوامل دیگری نظیر نیاز انرژی سالانه نیز مدنظر قرار گرفت.

همچنین برای یکسان‌سازی داده‌های فنی در خصوص مصالح و فرآورده‌های ساختمانی مورد استفاده در پوسته خارجی ساختمان، ضرایب هدایت حرارت و مقاومت‌های حرارتی مورد نیاز در طراحی و محاسبات نیز به پیوست ارائه گردید. علاوه بر این در ویرایش دوم مبحث نوزدهم، مسائل زیر نیز مورد نظر قرار گرفته است.

ساده سازی متن مبحث تا حد امکان
گسترش حوزه شمول و ساده‌سازی راه‌حل‌های تجویزی

ارائه راهنمایی‌های لازم جهت تسهیل و یکسان سازی روش محاسبات طراحی عایق‌کاری حرارتی پوسته ساختمان
تکمیل داده‌های حرارتی مربوط به مصالح و فرآورده‌های مورد استفاده در ساخت و ساز فعلی کشور، و همچنین فرآورده‌های نوینی نظیر شیشه‌های دوجداره با پوشش‌های خاص، پنجره‌های یو پی وی سی و آلومینیوم گرماشکن (Thermal Break) و …

افزودن پیوست جامعی در رابطه با سایه‌بان‌های مناسب برای شهرهای مختلف کشور
افزودن اطلاعات فنی و مقادیر عددی مورد نیاز برای محاسبه انواع پل حرارتی در پوسته ساختمان
تکمیل و ساده‌سازی فصل مربوط به تاسیسات مکانیکی و تاکید بر مواردی نظیر کاربرد سیستم‌های کنترل و برنامه ریزی
تکمیل و ساده‌سازی فصل مربوط به سیستم روشنایی و تاسیسات الکتریکی

دامنه کاربرد مبحث ۱۹
ضوابط ارائه شده در مورد پوسته خارجی برای تمام ساختمان‌های جدیدالحداث به جز ساختمان‌های گروه چهار، از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی لازم الاجراست.

این ضوابط در قالب دو روش (کارکردی و تجویزی) ارائه شده است. از روش کارکردی می‌توان در مورد تمام ساختمان‌ها استفاده کرد، اما کاربرد روش تجویزی به ساختمان‌های مسکونی ۱ تا ۹ طبقه، با زیربنای مفید زیر ۲۰۰۰ مترمربع، و ساختمان‌های گروه سه از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی، محدود می‌شود.

همچنین، رعایت روابط مربوط به سیستم‌ها و تجهیزات مکانیکی و سیستم روشنایی در مورد تمامی ساختمان‌ها، با کاربری‌های مندرج در این مبحث الزامی است.

مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان؛ علائم و تابلوها

مبحث ۲۰ از مجموعه مقررات ملی ساختمان، مسئولین موسسات دولتی و عمومی و بخش خصوصی، کارفرمایان و مدیران کارگاه‌ها و ساختمان‌ها را ملزم می‌کند تا پیام‌رسانی در محیط زندگی مردم را به نحو موثر و مطلوب، توسط تابلوها و علائم، تامین نمایند.

این مبحث همچنین اشخاص را ملزم می‌کند در محل‌هایی که احتمال خطری تهدید کننده برای سلامت و ایمنی افراد وجود دارد، علائم هشدار دهنده نصب کنند.

این مقررات شامل نظارت بر طراحی،ساخت و بهره‌برداری از پیام، سازه، محل نصب و دیگر الزامات برای کلیه علائم و اعلانات مرسوم  است. پلاک‌ها، تابلوها و دیگر وسایل اطلاع‌رسانی، از قبیل اشارات حرکتی دست، علائم صوتی و نوری و آژیرهای خطر و … جزو این علائم و اعلانات محسوب می‌شوند.

اهداف مورد نظر در تدوین بخش های مختلف مبحث ۲۰ به شرح زیر است.بخش اول: شامل تعاریف و ویژگی های کلی تابلوها و علائم و انواع و ضوابط کلی آنها.

بخش دوم: شامل مقررات کلی تابلوها و علائم هشدار دهنده و اطلاع رسان در داخل ساختمان به منظور تامین علائم و تابلوها ایمنی مورد نیاز.

بخش سوم: شامل مقررات لازم جهت تابلوها و علائم هشدار دهنده در کارگاه‌ها به منظور ارائه صحیح علائم ایمنی به کارگران و کارکنان کارگاه‌های ساختمانی و صنعتی و … و وحدت رویه و همسان سازی اینگونه علائم.

بخش چهارم: شامل مقررات کلی تابلوها و علائم (هشدار دهنده، اطلاع رسان، تبلیغاتی و …) جهت نصب در محیط خارج از ساختمان، به منظور تامین ایمنی و یا اطلاع‌رسانی مردم در زمان استفاده از فضاهای شهری و بویژه عبور و مرور سواره و پیاده.

دامنه کاربرد مبحث ۲۰

این مبحث برای استفاده در علائم و تابلوها در کارگاه‌های ساختمانی، تابلوهای ایمنی داخل ساختمان و محوطه‌های کاربری‌های شهری، صنعتی، بیمارستانی و … کاربرد دارد.

مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان؛ پدافند غیرعامل

مبحث ۲۱ به اقدامات غیر مسلحانه‌ای می‌پردازد که به کارگیری آن‌ها موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، ارتقا پایداری ملی، تداوم فعالیت‌های ضروری و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می‌شود.

رعایت این مبحث موجب حفظ جان و مال انسان در برابر حوادث، تهدیدات و استمرار فعالیت‌های اساسی و ضروری مردم، تضمین تداوم تامین نیازهای حیاتی مردم (از قبیل آب، نان و غذا، پناهگاه، انرژی، ارتباطات، بهداشت و امنیت)

و سهولت در ادره کشور در شرایط بروز تهدید و بحران ناشی از تجاوزات خارجی در مقابل حملات و اقدامات خصمانه و مخرب دشمن از طریق طرح ریزی و اجرای طرح‌های دفاع غیر عامل و کاهش آسیب‌پذیری نیروی انسانی و مستحدثات و تاسیسات و تجهیزات حیاتی و حساس کشور می‌شود.

ضوابط ارائه شده در این مبحث به منظور کاهش آسیب‌پذیری ساختمان‌ها در برابر تهدیدات نظامی و همچنین اعمال اقدامات و تدابیر و ملاحضات لازم، شامل ایمن سازی، مستحکم سازی، پیش‌بینی سامانه‌های جایگزین، تسهیل مدیریت بحران در زیرساخت‌ها و مکان‌یابی، در حوزه ساختمان‌سازی استفاده می‌شود.

دامنه کاربرد مبحث ۲۱
ضوابط مندرج در مبحث ۲۱ از مجموعه مقررات ملی ساختمان شامل طرح و اجرای ساختمان‌ها با انواع سیستم باربری، در برابر آثار بارهای انفجار ناشی از اصابت غیر مستقیم است.

دامنه کاربرد مقررات این مبحث شامل ساختمان‌های متعارف از جمله: ساختمان‌های مسکونی ۴ طبقه و بیشتر، اداری  و تجاری ۴ طبقه و بیشتر، مجموعه‌های ورزشی، تفریحی، سالن‌های اجتماعات، فروشگاه‌ها، هتل‌ها، دانشگاه‌ها، مساجد با ظرفیت بیش از ۱۰۰ نفر، سالن‌های سینما و تئاتر و بیمارستان‌ها است.

ساختمان‌ها و تاسیسات زیر مشمول مقررات مندرج در مبحث ۲۱ نیستند.

سیلوها، سدها، آب بندها، مخازن ذخیره سوخت، برج‌های صنعتی، برج‌های مراقبت فرودگاه‌ها، برج‌های مخابراتی و رادیو تلویزیونی، یادمان‌های مرتفع، دکل‌ها، دودکش‌ها، ابنیه راه‌ها، پل‌ها، پالایشگاه‌ها، نیروگاه ها، اسکله‌ها و بنادر، استحکامات نظامی، تونل‌ها، متروها، خطوط انتقال نفت و گاز و آب و فاضلاب و مخابرات و برق، تاسیسات تلمبه خانه‌های نفتی، ایستگاه‌های تقویت و تقلیل فشار گاز، پست‌های توزیع و انتقال برق و …

به منظور تامین ایمنی، کاهش آسیب پذیری و مقابله با تهدیدات الکترومغناطیسی (EMP) و گرافیکی و سایبری، باید از مقررات و آیین نامه‌های مربوطه استفاده شود.

تهدیدات ناشی از انفجارهای هسته‌ای، حملات شیمیایی و میکروبی، برخورد مستقیم پرتابه به سازه ها و تاسیسات، اغتشاشات الکترونیکی، تهدیدات بیولوژیکی، مشمول مقررات این مبحث نیستند.

مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان؛ مراقبت و نگهداری

هدف مبحث ۲۲ تعیین حداقل الزاماتی است که در طول عمر مفید ساختمان برای نگهداری ساختمان باید رعایت شود. این الزامات جهت تامین ایمنی، بهداشت، آسایش ساکنین، بهره‌دهی مناسب و جلوگیری از به هدر رفتن سرمایه، تدوین شده‌اند. برای این منظور باید بازدیدهای ادواری مورد نیاز در کلیه بخش های معماری، سازه، تاسیسات برقی و مکانیکی ساختمان به عمل آید.

دامنه کاربرد مبحث ۲۲
ظوابط و مقررات این مبحث باید در نگهداری مجموعه ساختمان و کلیه اجزای تشکیل دهنده آن رعایت شوند. کاربرد این مبحث در محدوده ساختمان‌ها با کاربری‌های مندرج در قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آئین‌نامه اجرایی آن است. موارد زیر مشمول رعایت الزامات قانونی است، مبحث ۲۲ حداقل ضوابط نگهداری در این مورد را ارائه می‌کند.نگهداری اجزاء و قطعات معماری

نگهداری اجزاء و قطعات سازه
نگهداری اجزاء، قطعات و عملکرد تاسیسات برقی
نگهداری اجزاء، قطعات و عملکرد تاسیسات مکانیکی 

رعایت مقررات این مبحث در نگهداری اجزاء و قطعات معماری، سازه، تاسیسات برقی و تاسیسات مکانیکی و گارزسانی کلیه ساختمان‌های مشمول مجموعه مباحثمقررات ملی ساختمان اعم از ساختمان‌های موجود و ساختمان‌هایی که در آینده احداث خواهند شد، الزامی است.

الزامات این مقررات برای تمامی ساختمان های مسکونی، غیر مسکونی و مجموعه‌های ساختمانی موجود کاربرد داشته و حداقل شرایط و استانداردهای لازم در موارد زیر را تعیین می‌کند.روشنائی
تهویه
فضا
گرمایش
بهداشت
حفاظت در برابر عوامل خارجی
آسایش
ایمنی در برابر حریق

نگهداری ایمن و بهداشتی ساختمان‌ها،مجموعه‌ها و تسهیلاتعلاوه بر آن حوزه مسئولیت مالکان، بهره‌برداران، ساکنان و مستاجران ساختمان‌های موجود و ظوابط اداره کردن، نحوه اجرای مقررات و عواقب ناشی از عدم اجرای آن‌ها را مشخص می‌کند.

الزامات این مبحث تا آنجایی که برای تامین سلامت عمومی، ایمنی، رفاه و سکونت مردم و نگهداری ساختمان‌ها لازم است باید اجرا شود.

ساختمان‌ها و املاک موجود که مطابق با الزامات این مبحث نیست باید به گونه‌ای تغییر یا اصلاح شوند که حداقل سطح بهداشت و ایمنی مورد نظر این مبحث را تامین کند.

در حالت های خاص که بخش های مختلف این مقررات، الزامات متفاوتی را ایجاب کند، محدود کننده ترین آن‌ها ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

مبحث بیست و سوم مقررات ملی ساختمان – الزامات ترافیکی ساختمان